محمد فاضلی: افروغ را در مسیر نقد دولت باید شناخت
تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۳۲۴۳۲
محمد فاضلی در اعتماد نوشت: عماد افروغ در ۶۷ سالگی از این جهان رخت بربست. نمی‌نویسم «دکتر عماد افروغ»، چون تا آن‌جا که من شناختمش، با این القاب و عناوین توخالی و بیهوده، سر سازگاری نداشت. آخرین دیدارمان به یک روز بارانی اواخر آذر یا اوایل دی‌ماه ۱۴۰۱ برمی‌گردد که در منزل‌شان درباره فساد و مبارزه با آن - برای انتشار در روزنامه‌ای - گفتگو کردیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
من در اواخر دهه ۱۳۷۰ شاگرد کلاس جامعه‌شناسی شهری عماد افروغ بودم و در آن‌جا با نگاهش به فضا، شهر و نابرابری و علاقه‌اش به رئالیسم انتقادی آشنا شدم. آنقدر علاقه‌مند اندیشه و اندیشمندان رئالیسم انتقادی بود که زحمت ترجمه کتاب دشوار «روش در علوم اجتماعی: رویکردی رئالیستی» اندرو سایر را بر خود هموار کرد. این کتاب را بار‌ها خوانده و یک بار تدریس کرده‌ام و می‌دانم دشواری ترجمه آن چقدر است، اما افروغ اهل علم بود و از پرداختن به مباحث دشوار فلسفه و فلسفه علوم اجتماعی ابایی نداشت. کوشیده بود این رویکرد را در رساله دکتری‌اش به کار بگیرد که با عنوان «فضا و جامعه: فضای شهری و نابرابری اجتماعی» منتشر شده است.
رساله و کتاب نوشتن برایش بازی آکادمیک نبود و از اساس برای ارتقا گرفتن یا کتاب چاپ کردن، دست به قلم نمی‌برد. مساله داشت و به قول پیر بوردیو، خشمگین بود و این خشمش را با کار علمی فرومی‌نشاند. کتاب‌ها و نوشته‌هایش، محصول خشم او از وضعیتی بود که جامعه در آن به سر می‌برد. افروغ از آن‌دسته آدم‌هایی بود که در تنهایی، خشمگینانه فریاد می‌شود و همه خشمش به نوشتار‌های ساکتی روی کاغذ تبدیل می‌شد. شاید به همین دلیل بود که در مقطعی از زندگی، تهران را رها کرد و به خانه‌ای روستایی در کوهستان‌های جنگلی مازندران پناه برد. اولین گفت‌وگوی مفصل ما، ۱۴ سال پیش، در تابستان سال ۱۳۸۸، در همان خانه مشرف به زیبایی‌های بی‌انت‌های کوه و دره‌های جنگلی لفور مازندران، انجام شد.
درباره ایرانی سخن گفتیم که به روز‌های پرالتهاب بعد از انتخابات ۱۳۸۸ رسیده بود. بازنگری در ایده‌هایش و دل‌نگرانی‌های بزرگش برای ایران را بعد از ورود به مجلس هفتم و مواجه شدن با واقعیت سیاسی بسیار متفاوت‌تر و سفت و سخت‌تر از آنچه پیش‌تر می‌پنداشت، شروع کرده بود. اما در آن گفت‌وگوی طولانی، احساس کردم افروغ دیگری متولد شده است. بسیار عمیق‌تر و تندتر درباره مسیر‌های ناخرسندکننده حرکت سیاست و نظام سیاسی هشدار می‌داد، صریح بود و عمیقا بدبین شده بود. این نگرش هر روز در او قوی‌تر شد و در سال‌ها و روز‌های پایانی زندگی، با صراحت بیشتر از آن سخن گفت.
عماد افروغ، بسیار و در حوزه‌های متعدد نوشته است. او به فلسفه، نهج‌البلاغه، ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران، هویت ایرانی، حقوق شهروندی، جهانی شدن و سیاست روزمره در ایران بعد از انقلاب پرداخته است. آثارش متنوعند و از مباحث دشوار تخصصی درباره رئالیسم انتقادی تا مباحثات سیاسی روزمره در رسانه‌های مکتوب و تلویزیون را شامل می‌شوند. اما به گمانم در پس همه آثار او، یک عشق و علاقه که هیچگاه از او جدا نشد، نهفته است.
افروغ کتاب «قدرت: نگرشی رادیکال» نوشته استیون لوکس، نظریه‌پرداز سیاسی و جامعه‌شناس انتقادی انگلیسی را به فارسی ترجمه کرده بود، اما ترجمه عبارت ناقصی برای کار اوست، او کتاب را از آن خود کرده بود. کتاب کوچک ۱۳۲ صفحه‌ای مختصری که در آن لوکس نگاهش به قدرت را در قالب سه بُعد یا وجه قدرت صورت‌بندی می‌کند. قصد ندارم صورت‌بندی استیون لوکس از قدرت را شرح کنم، اما برای درک نگاه عماد افروغ، باید همین مقدار گفت که لوکس در آن کتاب نشان می‌دهد چگونه قدرت از اشکال مشهود و آشکار، به سمت اشکال پنهان‌تر حرکت می‌کند و از زور و اجبار عریان به سمت اغوا و فریب پیش می‌رود و آزادی را در بند می‌کشد.
به گمان من، نوعی جذبه متقابل میان عماد افروغ و نگرش رادیکال استیون لوکس به قدرت وجود داشت. افروغ و اندیشه لوکس درباره قدرت، یکدیگر را پیدا کرده بودند. درست به همین دلیل بود که من از لحظه‌ای که او را دیدم و در همه ۲۵ سالی که عماد افروغ را می‌شناختم، فراتر و بیشتر از همه آثارش، او را در مسیر نقد قدرت دیدم. سرک کشیدنش به فلسفه، نهج‌البلاغه، نمایندگی مجلس، کاوش در نابرابری‌های شهری و پرداختن به واکاوی ساختار نظام تصمیم‌گیری و فساد در جمهوری اسلامی، همه بازتاب شیفتگی او به نقد قدرت بود. درست به همین دلیل است که معتقدم اگرچه با فهرست اصولگرایان به مجلس هفتم راه یافت و از آن پس در شمار اصولگرایان به حساب آمد، اما با اصولگرایی سیاسی ایران امروز که شیفته و در چنبره قدرت است، نسبتی نداشت.
افروغ در پژوهش اجتماعی، رویکردی فلسفی و ملهم از رئالیسم انتقادی داشت و از این منظر با کمّی‌گرایی رایج جامعه‌شناسی ایران سازگار نبود؛ در بین جامعه‌شناسان و سیاسیون هم ناسازگار به نظر می‌رسید؛ گاه افرادی از بزرگ و کوچک، تحمل کردنش را سخت می‌یافتند؛ اخلاق‌گرا هم بود، اما فراتر از همه اینها، ناقد پیگیر و خستگی‌ناپذیر قدرت بود و می‌کوشید سوءاستفاده از قدرت را آشکار و رسوا کند و در مسیر نقد قدرت، آنقدر شجاعت داشت که آشکارا در مواضع پیشین خودش بازنگری کند. دوست دارم این نوشته را با ذکر خاطره روزنامه‌نگاری به نام محیا ساعدی به پایان ببرم. ساعدی از زمانی که جوان‌تر بوده و از نشست‌های سیاست‌گذاری یک نهاد گزارش تهیه می‌کرده، نوشته است؛ نشست‌هایی که در آنها پوشش و حجاب او حاضران را می‌آزرده است.
هر بار ساعدی را از ردیف‌های جلوی جمع دورتر می‌کرده‌اند تا جلوی چشم نباشد. ساعدی نوشته «توی یکی از این جلسه‌ها، عماد افروغ، صدام کرد، منو نشوند جای خودش و رفت جای من نشست. از اون به بعد همون ردیف‌های جلو برام صندلی گذاشتن.» این هم وجهی از زیست اخلاقی عماد افروغ بوده است. فکر می‌کنم در همین کنش او هم نقد قدرت نهفته است. افروغ اگرچه به نقد قدرت سیاسی آشکار می‌پرداخت، اما در اینجا با حاشیه‌ای کردن زنی جوان در میان اصحاب قدرت، به بهانه پوششش، تاخته و آن را برنتافته بود. روحش شاد، یادش گرامی، نقد قدرتش ماندگار.
منبع: فرارو
کلیدواژه: عماد افروغ رئالیسم انتقادی عماد افروغ نقد قدرت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۳۲۴۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جز قدرت‌های برتر منطقه و جهان هستیم/ باید امیدآفرینی کنیم
ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان در نشست مشترک دولت و استانداران گفت: حرکت بزرگ ملت ایران و نمایش قدرت مردم اراده ملتی بود که می‌خواهد آزاد زندگی کند و اکنون در باشگاه قدرت‌های منطقه و جهانی جز برترین‌ها هستیم.
وی افزود :کار همه صاحبان قلم و بیان این است که هر چهره‌ای به نوبه خود امید آفرینی کند، چرا که دشمن به فکر ایجاد نا امیدی در دل مردم است و ما در دولت سعی می‌کنیم با عمل به وعده‌ها در این راستا تلاش کند.
رئیسی متذکر شد: دولت با مردم صادق است و شفافیت دارد و مطمئن باشید آنچه مردم را با ما همدل می‌کند صداقت ما است و باید هر اتفاقی که می‌افتد گزارش آن را در اختیار جامعه قرار دهیم پس باید ارتباط مثبت و مستمر خود را با مردم حفظ کنیم.
رئیس قوه مجریه با تشکر از دست اندرکاران انتخابات دور نخست مجلس گفت: به چهار اصل مدنظر رهبر انقلاب در انتخابات عمل شد و همه پرسی دارای امنیت و سلامت بود و استانداران تلاش کنند در دوم هم اصول مدنظر رهبری محقق شود.مردم همواره در انتخابات شرکت می‌کنند و در دوم نیز حضور می یابند و مجلس جدید شکل خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه دشمن به دنبال موج سواری است و همواره باید امنیت را به عنوان یک ضرورت روز به روز ارتقا پیدا کند، گفت: همه بخش‌های کشور باید برای تحقق شعار سال تلاش کنند و برای آن برنامه ریزی استانی و کلان شود و حتی کارخانه‌ها و کارگاه‌ها هم باید خود را برای محقق شدن جهش تولید دخیل بدانند و همچنین بانک‌ها باید تامین مالی را به درستی انجام دهند.
رئیسی ادامه داد: رهبر انقلاب فرمودند که دولت باید در اقتصاد به مردم میدان بدهد و لذا قوه مجریه باید تلاش کند تا شرکت‌ها و کارگاه‌ها توانمند شوند و موانع تولید باید رفع شود.بخش‌های مختلف باید تلاش کنند و دانشگاه‌ها در دانش بنیان می‌توانند ثروت بزرگی برای کشور خلق کنند. کشور ما در برخی بخش‌ها به بهشت معادن معروف است.
او تاکید کرد: اقتصاد کشاورزی باید در روستا‌ها تقویت شوند تا اهالی آنها به شهر‌های دیگر مهاجرت نکنند و به ماندن در محل زندگی خود امیدوار باشند. بسیاری ظرفیت‌ها بالفعل هستند و دولت تلاش می‌کند با شناسایی آنها این ظرفیت‌ها را فعلیت ببخشد.
رئیس جمهور گفت: باید بهره وری در بخش‌های مختلف کشور بررسی شود و برای بالابردن آن تلاش صورت گیرد. هرچه در جامعه قانون نداری بالاتر برود پیشرفت جامعه میسرتر خواهد شد.حضرت آقا یک بار فرمودند که مصرف ما با بسیاری از کشور‌های بزرگ دنیا برابری می‌کند و برای مرتفع کردن این امر باید تلاش شود و فرهنگ سازی صورت گیرد.
باشگاه خبرنگاران جوان سیاسی دولت
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟